拉普拉斯方程的径向解法
题目
问题 1.
(a) 对方程 Δu:=uxx+uyy=0\Delta u := u_{xx} + u_{yy} = 0Δu:=uxx+uyy=0,求仅依赖于 r r r 的解(其中 r=x2+y2 r = \sqrt{x^2 + y^2} r=x2+y2)。
(b) 对方程 Δu:=uxx+uyy+uzz=0\Delta u := u_{xx} + u_{yy} + u_{zz} = 0Δu:=uxx+uyy+uzz=0,求仅依赖于 ρ \rho ρ 的解(其中 ρ=x2+y2+z2 \rho = \sqrt{x^2 + y^2 + z^2} ρ=x2+y2+z2)。
© 在 n n n 维情况下,证明如果 u=u(r) u = u(r) u=u(r) 且 r=(x12+x22+…+xn2)12 r = (x_1^2 + x_2^2 + \ldots + x_n^2)^{\frac{1}{2}} r=(x12+x22+…+xn2)21,则
Δu=urr+n−1rur=0.(1)
\Delta u = u_{rr} + \frac{n-1}{r}u_r = 0. \quad (1)
Δu=urr+rn−1ur=0.(1)
(d) 在 n n n 维情况下(n≠2 n \neq 2 n=2),证明 u=u(r) u = u(r) u=u(r) 在 x≠0 x \neq 0 x=0 时满足拉普拉斯方程当且仅当 u=Ar2−n+B u = Ar^{2-n} + B u=Ar2−n+B。
解决题目
以下逐步解决每个部分。拉普拉斯方程 Δu=0\Delta u = 0Δu=0 在径向对称假设下(即 u u u 仅依赖于径向距离 r r r 或 ρ \rho ρ) 被简化为常微分方程(ODE),然后求解。
(a) 二维拉普拉斯方程的解(仅依赖于 r r r)
考虑方程 Δu=uxx+uyy=0\Delta u = u_{xx} + u_{yy} = 0Δu=uxx+uyy=0,其中 u=u(r) u = u(r) u=u(r) 且 r=x2+y2 r = \sqrt{x^2 + y^2} r=x2+y2。
通过链式法则计算偏导数:
- ux=ur∂r∂x=urxr u_x = u_r \frac{\partial r}{\partial x} = u_r \frac{x}{r} ux=ur∂x∂r=urrx,
- uy=ur∂r∂y=uryr u_y = u_r \frac{\partial r}{\partial y} = u_r \frac{y}{r} uy=ur∂y∂r=urry。
二阶偏导数为: - uxx=∂∂x(urxr)=urr(xr)2+ur(1r−x2r3) u_{xx} = \frac{\partial}{\partial x} \left( u_r \frac{x}{r} \right) = u_{rr} \left( \frac{x}{r} \right)^2 + u_r \left( \frac{1}{r} - \frac{x^2}{r^3} \right) uxx=∂x∂(urrx)=urr(rx)2+ur(r1−r3x2),
- uyy=∂∂y(uryr)=urr(yr)2+ur(1r−y2r3) u_{yy} = \frac{\partial}{\partial y} \left( u_r \frac{y}{r} \right) = u_{rr} \left( \frac{y}{r} \right)^2 + u_r \left( \frac{1}{r} - \frac{y^2}{r^3} \right) uyy=∂y∂(urry)=urr(ry)2+ur(r1−r3y2)。
求和:
Δu=uxx+uyy=urr(x2r2+y2r2)+ur(2r−x2+y2r3)=urr⋅1+ur(2r−r2r3)=urr+1rur. \Delta u = u_{xx} + u_{yy} = u_{rr} \left( \frac{x^2}{r^2} + \frac{y^2}{r^2} \right) + u_r \left( \frac{2}{r} - \frac{x^2 + y^2}{r^3} \right) = u_{rr} \cdot 1 + u_r \left( \frac{2}{r} - \frac{r^2}{r^3} \right) = u_{rr} + \frac{1}{r} u_r. Δu=uxx+uyy=urr(r2x2+r2y2)+ur(r2−r3x2+y2)=urr⋅1+ur(r2−r3r2)=urr+r1ur.
设 Δu=0\Delta u = 0Δu=0,得 ODE:
urr+1rur=0. u_{rr} + \frac{1}{r} u_r = 0. urr+r1ur=0.
令 v=ur v = u_r v=ur,则:
dvdr+1rv=0 ⟹ dvv=−drr ⟹ ln∣v∣=−ln∣r∣+C1 ⟹ v=Ar(A=eC1). \frac{dv}{dr} + \frac{1}{r} v = 0 \implies \frac{dv}{v} = -\frac{dr}{r} \implies \ln |v| = -\ln |r| + C_1 \implies v = \frac{A}{r} \quad (A = e^{C_1}). drdv+r1v=0⟹vdv=−rdr⟹ln∣v∣=−ln∣r∣+C1⟹v=rA(A=eC1).
积分:
ur=Ar ⟹ u=Alnr+B(B 为常数). u_r = \frac{A}{r} \implies u = A \ln r + B \quad (B \text{ 为常数}). ur=rA⟹u=Alnr+B(B 为常数).
因此,解为:
u=Alnr+B \boxed{u = A \ln r + B} u=Alnr+B
其中 A A A 和 B B B 是任意常数。
(b) 三维拉普拉斯方程的解(仅依赖于 ρ \rho ρ)
考虑方程 Δu=uxx+uyy+uzz=0\Delta u = u_{xx} + u_{yy} + u_{zz} = 0Δu=uxx+uyy+uzz=0,其中 u=u(ρ) u = u(\rho) u=u(ρ) 且 ρ=x2+y2+z2 \rho = \sqrt{x^2 + y^2 + z^2} ρ=x2+y2+z2。
通过链式法则计算偏导数:
- ux=uρ∂ρ∂x=uρxρ u_x = u_\rho \frac{\partial \rho}{\partial x} = u_\rho \frac{x}{\rho} ux=uρ∂x∂ρ=uρρx,类似得 uy u_y uy、uz u_z uz。
二阶偏导数为: - uxx=uρρ(xρ)2+uρ(1ρ−x2ρ3) u_{xx} = u_{\rho\rho} \left( \frac{x}{\rho} \right)^2 + u_\rho \left( \frac{1}{\rho} - \frac{x^2}{\rho^3} \right) uxx=uρρ(ρx)2+uρ(ρ1−ρ3x2),
- uyy=uρρ(yρ)2+uρ(1ρ−y2ρ3) u_{yy} = u_{\rho\rho} \left( \frac{y}{\rho} \right)^2 + u_\rho \left( \frac{1}{\rho} - \frac{y^2}{\rho^3} \right) uyy=uρρ(ρy)2+uρ(ρ1−ρ3y2),
- uzz=uρρ(zρ)2+uρ(1ρ−z2ρ3) u_{zz} = u_{\rho\rho} \left( \frac{z}{\rho} \right)^2 + u_\rho \left( \frac{1}{\rho} - \frac{z^2}{\rho^3} \right) uzz=uρρ(ρz)2+uρ(ρ1−ρ3z2)。
求和:
Δu=uxx+uyy+uzz=uρρ(x2+y2+z2ρ2)+uρ(3ρ−x2+y2+z2ρ3)=uρρ⋅1+uρ(3ρ−ρ2ρ3)=uρρ+2ρuρ. \Delta u = u_{xx} + u_{yy} + u_{zz} = u_{\rho\rho} \left( \frac{x^2 + y^2 + z^2}{\rho^2} \right) + u_\rho \left( \frac{3}{\rho} - \frac{x^2 + y^2 + z^2}{\rho^3} \right) = u_{\rho\rho} \cdot 1 + u_\rho \left( \frac{3}{\rho} - \frac{\rho^2}{\rho^3} \right) = u_{\rho\rho} + \frac{2}{\rho} u_\rho. Δu=uxx+uyy+uzz=uρρ(ρ2x2+y2+z2)+uρ(ρ3−ρ3x2+y2+z2)=uρρ⋅1+uρ(ρ3−ρ3ρ2)=uρρ+ρ2uρ.
设 Δu=0\Delta u = 0Δu=0,得 ODE:
uρρ+2ρuρ=0. u_{\rho\rho} + \frac{2}{\rho} u_\rho = 0. uρρ+ρ2uρ=0.
令 w=uρ w = u_\rho w=uρ,则:
dwdr+2ρw=0 ⟹ dww=−2dρρ ⟹ ln∣w∣=−2ln∣ρ∣+C1 ⟹ w=Aρ2(A=eC1). \frac{dw}{dr} + \frac{2}{\rho} w = 0 \implies \frac{dw}{w} = -2 \frac{d\rho}{\rho} \implies \ln |w| = -2 \ln |\rho| + C_1 \implies w = \frac{A}{\rho^2} \quad (A = e^{C_1}). drdw+ρ2w=0⟹wdw=−2ρdρ⟹ln∣w∣=−2ln∣ρ∣+C1⟹w=ρ2A(A=eC1).
积分:
uρ=Aρ2 ⟹ u=A∫ρ−2dρ=A(−ρ−1)+B=−Aρ+B. u_\rho = \frac{A}{\rho^2} \implies u = A \int \rho^{-2} d\rho = A \left( -\rho^{-1} \right) + B = -\frac{A}{\rho} + B. uρ=ρ2A⟹u=A∫ρ−2dρ=A(−ρ−1)+B=−ρA+B.
令 C=−A C = -A C=−A,则解为:
u=Cρ+B \boxed{u = \frac{C}{\rho} + B} u=ρC+B
其中 C C C 和 B B B 是任意常数(或等价地 u=Aρ+B u = \frac{A}{\rho} + B u=ρA+B)。
© n 维径向对称拉普拉斯算子的表达式
在 n n n 维空间,设 u=u(r) u = u(r) u=u(r) 且 r=x12+x22+⋯+xn2 r = \sqrt{x_1^2 + x_2^2 + \cdots + x_n^2} r=x12+x22+⋯+xn2。拉普拉斯算子为:
Δu=∑i=1n∂2u∂xi2.
\Delta u = \sum_{i=1}^n \frac{\partial^2 u}{\partial x_i^2}.
Δu=i=1∑n∂xi2∂2u.
对每个 i i i,计算偏导数:
- ∂u∂xi=ur∂r∂xi=urxir \frac{\partial u}{\partial x_i} = u_r \frac{\partial r}{\partial x_i} = u_r \frac{x_i}{r} ∂xi∂u=ur∂xi∂r=urrxi,
- ∂2u∂xi2=∂∂xi(urxir)=∂ur∂xixir⏟项1+ur∂∂xi(xir)⏟项2 \frac{\partial^2 u}{\partial x_i^2} = \frac{\partial}{\partial x_i} \left( u_r \frac{x_i}{r} \right) = \underbrace{\frac{\partial u_r}{\partial x_i} \frac{x_i}{r}}_{\text{项1}} + \underbrace{u_r \frac{\partial}{\partial x_i} \left( \frac{x_i}{r} \right)}_{\text{项2}} ∂xi2∂2u=∂xi∂(urrxi)=项1∂xi∂urrxi+项2ur∂xi∂(rxi)。
其中: - 项1: ∂ur∂xi=urr∂r∂xi=urrxir \frac{\partial u_r}{\partial x_i} = u_{rr} \frac{\partial r}{\partial x_i} = u_{rr} \frac{x_i}{r} ∂xi∂ur=urr∂xi∂r=urrrxi,所以 项1=urrxir⋅xir=urrxi2r2 \text{项1} = u_{rr} \frac{x_i}{r} \cdot \frac{x_i}{r} = u_{rr} \frac{x_i^2}{r^2} 项1=urrrxi⋅rxi=urrr2xi2,
- 项2: ∂∂xi(xir)=1r−xir2∂r∂xi=1r−xir2⋅xir=1r−xi2r3 \frac{\partial}{\partial x_i} \left( \frac{x_i}{r} \right) = \frac{1}{r} - \frac{x_i}{r^2} \frac{\partial r}{\partial x_i} = \frac{1}{r} - \frac{x_i}{r^2} \cdot \frac{x_i}{r} = \frac{1}{r} - \frac{x_i^2}{r^3} ∂xi∂(rxi)=r1−r2xi∂xi∂r=r1−r2xi⋅rxi=r1−r3xi2,所以 项2=ur(1r−xi2r3) \text{项2} = u_r \left( \frac{1}{r} - \frac{x_i^2}{r^3} \right) 项2=ur(r1−r3xi2)。
因此:
∂2u∂xi2=urrxi2r2+ur(1r−xi2r3). \frac{\partial^2 u}{\partial x_i^2} = u_{rr} \frac{x_i^2}{r^2} + u_r \left( \frac{1}{r} - \frac{x_i^2}{r^3} \right). ∂xi2∂2u=urrr2xi2+ur(r1−r3xi2).
求和:
Δu=∑i=1n[urrxi2r2+ur1r−urxi2r3]=urr∑i=1nxi2r2+ur1r∑i=1n1−ur1r3∑i=1nxi2. \Delta u = \sum_{i=1}^n \left[ u_{rr} \frac{x_i^2}{r^2} + u_r \frac{1}{r} - u_r \frac{x_i^2}{r^3} \right] = u_{rr} \sum_{i=1}^n \frac{x_i^2}{r^2} + u_r \frac{1}{r} \sum_{i=1}^n 1 - u_r \frac{1}{r^3} \sum_{i=1}^n x_i^2. Δu=i=1∑n[urrr2xi2+urr1−urr3xi2]=urri=1∑nr2xi2+urr1i=1∑n1−urr31i=1∑nxi2.
代入 ∑i=1nxi2=r2 \sum_{i=1}^n x_i^2 = r^2 i=1∑nxi2=r2 和 ∑i=1n1=n \sum_{i=1}^n 1 = n i=1∑n1=n:
Δu=urr⋅r2r2+ur1r⋅n−ur1r3⋅r2=urr+nrur−1rur=urr+n−1rur. \Delta u = u_{rr} \cdot \frac{r^2}{r^2} + u_r \frac{1}{r} \cdot n - u_r \frac{1}{r^3} \cdot r^2 = u_{rr} + \frac{n}{r} u_r - \frac{1}{r} u_r = u_{rr} + \frac{n-1}{r} u_r. Δu=urr⋅r2r2+urr1⋅n−urr31⋅r2=urr+rnur−r1ur=urr+rn−1ur.
因此,当 u u u 满足拉普拉斯方程时:
Δu=urr+n−1rur=0 \boxed{\Delta u = u_{rr} + \frac{n-1}{r} u_r = 0} Δu=urr+rn−1ur=0
如方程 (1) 所示。
(d) n 维径向对称调和函数的通解(n ≠ 2)
由 © 知,当 u=u(r) u = u(r) u=u(r) 时,拉普拉斯方程化为:
urr+n−1rur=0,r>0(x≠0).
u_{rr} + \frac{n-1}{r} u_r = 0, \quad r > 0 \quad (x \neq 0).
urr+rn−1ur=0,r>0(x=0).
解此 ODE。令 v=ur v = u_r v=ur,则:
dvdr+n−1rv=0 ⟹ dvv=−n−1rdr ⟹ ln∣v∣=−(n−1)ln∣r∣+C1 ⟹ v=Ar−(n−1)(A=eC1).
\frac{dv}{dr} + \frac{n-1}{r} v = 0 \implies \frac{dv}{v} = -\frac{n-1}{r} dr \implies \ln |v| = -(n-1) \ln |r| + C_1 \implies v = A r^{-(n-1)} \quad (A = e^{C_1}).
drdv+rn−1v=0⟹vdv=−rn−1dr⟹ln∣v∣=−(n−1)ln∣r∣+C1⟹v=Ar−(n−1)(A=eC1).
所以:
ur=Ar−(n−1).
u_r = A r^{-(n-1)}.
ur=Ar−(n−1).
积分(注意 n≠2 n \neq 2 n=2 时,指数 −(n−1)≠−1 -(n-1) \neq -1 −(n−1)=−1):
u=A∫r−(n−1)dr=A∫r1−ndr=A⋅r2−n2−n+B(B 为常数).
u = A \int r^{-(n-1)} dr = A \int r^{1-n} dr = A \cdot \frac{r^{2-n}}{2-n} + B \quad (B \text{ 为常数}).
u=A∫r−(n−1)dr=A∫r1−ndr=A⋅2−nr2−n+B(B 为常数).
令 A′=A2−n A' = \frac{A}{2-n} A′=2−nA,则解为:
u=A′r2−n+B
\boxed{u = A' r^{2-n} + B}
u=A′r2−n+B
其中 A′ A' A′ 和 B B B 是任意常数。
- 当且仅当证明:
- 若 u=A′r2−n+B u = A' r^{2-n} + B u=A′r2−n+B,则代入 © 的表达式可验证 Δu=0\Delta u = 0Δu=0(直接计算导数)。
- 反之,若 Δu=0\Delta u = 0Δu=0 且 u=u(r) u = u(r) u=u(r),则上述 ODE 推导给出此形式。
故在 x≠0 x \neq 0 x=0 时,u u u 满足拉普拉斯方程当且仅当 u=Ar2−n+B u = A r^{2-n} + B u=Ar2−n+B(n≠2 n \neq 2 n=2)。